PUBLIKACIJE

    PUBLIKACIJE o narodnoj religiji

Početkom 19. veka počinje sistematsko prikupljanje etnografske građe kao i njeno objedinjavanje. Pionirom ove aktivnosti smatra se Vuk Karadžić. Uslovno, njegovi radovi mogu biti smatrani početkom rada na polju etnografije i etnologije. Vukovi radovi imaju svoju vrednost, ali i nedostatke. Vrednost građe koju je on sakupio ogleda se pre svega u njenoj starosti. Tradicionalna kultura, seoska kultura Srba je tada bila u svom punom zamahu, te je bitno što je Vuk uspeo da je u svojoj građi delimično odslika. Nedostaci se sastoje u tome što Vuk nije ostavio podatke o tome gde je građa sakupljena, što u mnogome otežava njeno tumačenje. U Vukovim spisima su podaci često neopravdano uopštavani. Tako bi on podatak o običaju u svom kraju generalizovao govoreći da čitav srpski narod praktikuje taj običaj. Njegova najvažnija dela su:

• Srpski riječnik, 1818. godine 

• Kovčežić za istoriju, jezik i običaje Srba, 1849.

• Srpski riječnik (drugo prošireno izdanje), 1852.

• Život i običaji naroda srpskog, 1867. 

U njegova najvažnija dela ubrajaju se i brojni zbornici narodnih pesama, poslovica, pripovedaka itd. Vuk je imao niz saradnika, kao i nastavljača svojih dela. Najvažniji su Vuk Vrčević, Vid Vulešić, Bogoljub Petranović, Milan Milićević. U Hrvatskoj i Sloveniji veće interesovanje za narodni život počinje 3-4 decenije kasnije nego u Srbiji. U Hrvatskoj se ova aktivnost odvijala u okviru Ilirskog pokreta, čiji su glavni predstavnici u ovoj oblasti bili Ljudevit Gaj i Stanko Vraz. Druga polovina 19. veka donosi sa sobom još sistematičnije prikupljanje etnografske građe, jer se ono odvija u okviru pojedinih naučnih i kulturnih ustanova, što opet povlači za sobom niz komplikacija u vezi sa narodnom kulturom, dakle i narodnom religijom.

Srpski etnografski zbornik je počeo da izlazi 1894. godine, i to je najznačajnija etnografska/etnološka edicija kod nas, koja izlazi još uvek. SEZ izdaje Srpska akademija nauka i umetnosti, koja se nekada zvala Srpska kraljevska akademija. SEZ je podeljen na 4 edicije tj. odeljenja: 1. naselja i poreklo stanovinštva 2. život i običaji narodni 3. srpske narodne umotvorine 4. rasprave i građa Prvo je počela da izlazi edicija ''život i običaji narodni'', koja je započela delom Milana Milićevića ''Život Srba seljaka'' iz 1894. godine. Najveći deo prve edicije čine monografije predeonih celina koje su na početku bile pisane po uticaju u po ukusu tadašnjih najznačajnijih etnologa- Tihomira Đorđevića i Jovana Erdeljanovića. Podatke su prikupljali naučni laiciučitelji, sveštenici, dakle lokalni intelektualci po uputstvima. Građa je uglavnom sa područja Srbije, ali ima i one iz Bosne i Hercegovine, Makedonije itd. Posle II svetskog rata građu pišu etnolozi, i time je ona podignuta na viši nivo. Monografije koje se mogu smatrati najvažnijim i najboljim su one koje su napisali Petar Ž. Petrović o Gruži, Vidosava Nikolić-Stojančević o vranjskom Pomoravlju, Dragoslav Antonijević o aleksinačkom Pomoravlju.

Najvažniji elementi druge edicije su temetske monografije vezane za narodnu religiju:

• Sima Trojanović- ''Glavni srpski žrtveni običaji'' ''Vatra u običajnom životu srpskog naroda'' 

• Tihomir Đorđević (napisao je najveći broj tematskih monografija): ''Zle oči u verovanju Južnih Slovena'' ''Veštica i vila u našem narodnom verovanju i predanju'' ''Vampir i druga bića u našem narodnom verovanju i predanju'' ''Priroda u našem narodnom verovanju i predanju''

 Naveden dela predstavljaju rezultat sistematizovane etnografske građe. Najbitnijom dotadašnjim (i prvim) analitičnim delom smatra se delo Veselina Čajkanovića ''Situacije iz religije i folklora''. Tu se još može pomenuti i delo Nenada Jankovića ''Astronomija u našem narodnom verovanju i predanju''. Izdanja treće edicije počinju da izlaze 1927. godine, to publikacijom ''Srpske narodne pripovetke'', čiji je urednik bio V.Čajkanović. Ovo izdanje je nastalo iz ogromnog korpusa materijala. Po čitavoj Srbiji prikupljeno je 1600 pripovedaka, od kojih je Čajkanović odabrao 212, a naročito značajnim se smatraju njegovi komentari ovih pripovedaka. Izdanja četvrte edicije se sastoje od sadržaja prethodne tri, ali obuhvataju i dela manjeg obima. Postoji i hrvatski pandan ovom zborniku- Zbornik jugoslovenske/hrvatske akademije znanosti i umjetnosti, koji je počeo da izlazi 1896. godine. Građa je prikupljana na osnovu uputstava koja je dao Antun Radić (''Osnov za sabiranje i proučavanje građe o narodnom životu''), a prikupljana je na području Hrvatske u užem smislu, Slavonije i Dalmacije.

 Nakon II svetskog rata nastaju knjige koje su zbornici radova i analize građe. U drugoj polovini 19. veka i tokom čitavog 20. veka izlazi čitav niz časopisa. U Srbiji to su:

1. Izdanja Etnografskog muzeja

• Glasnik Etnografskom muzeja- počeo je da izlazi 1926. godine, i sadrži kolektivne monografije (Jadar, okolina Bora, gornja i donja Resava, Negotinska Krajina, Ključ, itd.) 

• Povremene edicije: Zbornik Etnografskog muzeja i Posebna izdanja

2. Izdanja Etnografskog instituta

• Glasnik Etnografskog instituta

• Zbornik Etnografskog instituta
• Posebna izdanja

• O Đerdapskim naseljima- značajna mongrafija Časopisi pre II svetskog rata • Godišnjica Nikole Čupića 

• Prilozi za književnost, jrzik, istoriju i folklor

• Srpski književni glasnik 

• Bratstvo

• Karadžić- pokrenuo ga je Tihomir Đorđević posle II svetskog rata

• Narodno stvaralaštvo- o folkloru 

• Balkanika (izdanje Balkanološkog instituta)

• Etnološke sveske (izdanje Etnološkog društva Srbije)

• Rad vojvođanskih muzeja

• Glasnik muzeja Kosova i Metohije, Priština

• Leskovački zbornik 

• Vranjanski zbornik Razvitak, Zaječar Gradina, Niš Gradac. Čačak

 U Hrvatskoj:
 1. Publikacije Etnografskog muzeja Zagreba: Vjesnik Etnografskog muzeja Posebna izdanja Etnografska istraživanja i građa 2. Časopisi • Izvješća (izdanje Hrvatskog etnološkog društva) • Narodna umjetnost (izdanje Instituta za folklor)

 U Sloveniji:
Časopisi: • Etnolog (pre II sv. rata, a posle ''Slovenski etnograf'') • Traditiones (izdanje slovenačkog etnološkog društva) 

U Bosni i Hercegovini: 1. Glasnik Zemaljskog muzeja, Sarajevo (izlazi od 19. veka) • Bosanska vila • Banjalučki razvitak (19.vek) • niz lokalnih monografija 

2. Izdanja muzeja Zenice 3. izdanja Akademije nauka BiH, i izdanja Balkanološkog instituta u okviru te Akademije

 U Makedoniji: pre II svetskog rata izlazio je časopis ''Etnologija'', ali svega nekoliko brojeva. Posle njega izlaze: • Glasnik skopskog naučnog društva • Makedonski folklor (izdanje skopskog instituta za folklor)

 U Crnoj Gori: • Glasnik Etnografskog muzeja sa Cetinja, koji prerasta u Glasnik cetinjskih muzeja

 Pored ovih publikacija ponaosob za svaku republiku, izlazile su i publikacije na nivou Jugoslavije. To se dešavalo u okviru Saveza etnografskih/etnoloških društava svih republika. Oni su izdavali publikacije koje su sadržavale radove sa skupova, koji su se održavali svake druge godine i to u različitoj republici: Etnološki pregled. Izlazila su i izdanja Saveza folklorista, koja su takođe sadržala radove sa skupova.