NATKO NODILO

NATKO NODILO

 Natko Nodilo je rođen u Splitu 1834, a umro je u Zagrebu 1912. godine. Po obrazovanju je bio istoričar, i prvenstveno se bavio političkom istorijom. Pojedina njegova dela zalaze i u dgruge oblasti istorije, na primer istoriju religije. Delo ''Postanak svjetovne papinske vlasti ili 50 godina talijanske istorije'' objavio je 1878. godine. U tom delu on prikazuje državnu dimenziju rimokatoličkog hrišćanstva, tj. uspostavlja vezu između politike i religije. Celokupno delo Natka Nodila prožeto je duhom pokreta na čijem je čelu bio''Pokret narodnog preporoda'' (varijanta Ilirskog pokreta), i čiji je časopis uređivao (''Narodni list''). Pokret je bio prožet panslovenskom idejom: zajedničko poreklo svih slovenskih naroda, kulturna bliskost i zajednički interesi. Potporu svojih panslovenskih ideja on traži na području istorije i politike, ali i na polju kulture- religije i mitologije. Napisao je raspravu ''Stara vera Srba i Hrvata na osnovu starih priča, pjesama i narodnog govora'' koja je u nastavcima izlazila u periodu 1885 do 1890. godine u časopisu ''Rad'', izdanje Jugoslovenske akademije znanosti i umjetnosti. Ovo delo je izašlo tek 1980. godine u Splitu pod skraćenim nazivom ''Stara vjera Srba i Hrvata''. Za raspravu se služio folklornim izvorima i upravo na osnovu njih je pokušao da sintetizuje religiju Srba i Hrvata, ali je to učinio nedovoljno sistematično. Naime, u delo je uneo elemnte koji nisu pripadali ni religiji Srba ni religiji Hrvata. Ali, krajem 19. veka ovo je prva sinteza narodne religije, te se ne može odbaciti kao beznačajna. U Nodilovo vreme egzistiraju dve velike škole koje se bave proučavanjem folklora: istorijska i mitološka, kojoj on pripada. Mitološka škola je bila pod uticajem nemačne i ruske komparativne lingvistike, čiji je tvorac Jakob Grim.

 Osnovni postulati mitološke škole su: 1. svaki ep je vrsta kondenzovanog mita 2. epski junaci su nekadašnji mitski junaci ili, u krajnjoj liniji, neka božanstva starije mitologije. Oni predstavljaju istu liniju razvitka mitske misli: predstava o mitskom božanstvu- predstava o božanskom vladaru-predstava o epskom junaku. Dakle, na osnovu epa se rekonstruiše mit. Istorijska škola stvari posmatra obrnuto: ep je vrsta istorijske hronike, što znači neka vrsta umetničke tvorevine čiji su glavni junaci istorijske ličnosti koje su u okviru epa dobile neke mitske karakteristike. Postulati mitološke ili istorijske škole mogu se primenjivati od slučaja do slučaja.

 Natko Nodilo je zastupao panslovenski stav: religije svih slovenskih naroda su istog tipa i potiču iz jedne stare praslovenske religije i mitologije. On odlazi i korak dalje i kaže da naša religija nije samo vid slovenske, već indoevropske drevne religije, što sa sobom pokreće niz pitanja iz drevne istorije na koja je teško odgovoriti. S tim u vezi, on zastupa stariju teoriju o zajedničkoj prapostojbini Indoevropljana. Nodilo je uticao i na kasnije istraživače, poput Miodraga Popovića, koji u delu ''Vidovdan i časni krst'' kaže da je Vidovdan dan posvećen srpskim ratnicima. Međutim, sveti Vid ne postoji u crkvenom kalendaru. S tim u vezi mogu se pronaći dve teze: da je sveti Vid varijanta rimokatoličkog božanstva sveti Vito; ili ona koju zastupa Nodilo, a prihvata je Popović: da je sveti Vid staroslovensko božanstvo rata. Sa današnjeg stanovišta mogu se uspostaviti dva gledišta o delu N.Nodila: sa suvremenog stanovišta (doprinosa u njegovom vremenu), on je pionir i tvorac prve sinteze o našoj narodnoj religiji. Sa savremenog stanovišta, može se sagledati nekoliko slabosti njegovog rada i pristupa. To su, prvo, uopšteno slabosti mitološke škole u proučavanju folklora. Zatim, njegove panslovenske i panindoevropske teze nisu uvek potkrepljene adekvatnim empirijskim materijalom. Njegovi izvori su nedovoljni ako se posmatraju onako kako je on to činio, kao izvore prvog reda, i služeći se isključivo njima. U ispravnom postupku, folklorni izvori se koriste samo kao dopuna etnografskih, tj, kao izvori drugog reda.