Tajna crkve Svete Trojice u Rogatici

Tajna crkve Svete Trojice u Rogatici

Rogatica je gradić sa oko 15.000 stanovnika u istočnom dijelu Republike Srpske. Prvi put se pod ovim imenom spominje 1425. godine u dokumentima Dubrovačkog arhiva. Na tlu opštine Rogatica se krije veliki broj kulturno istorijskih spomenika, koji su od izuzetne važnosti za srpski narod, ali i čovječanstvo.

Ovdje u Rogatici je nekada bio rimski grad, na putu koji je vodio prema većem centru Domaviji (Srebrenica). Prije Rimljana ove prostore su naseljavali Iliri. Ilirska zaostavština je skoncentrisana u pravcu Sokoca, jer je na Glasinačkom polju postojala velika Glasinačka kultura.

U srednjem vijeku na teritoriji opštine Rogatica se nalazila prestonica zemlje Radenovića / Pavlovića - utvrđeni grad Borač. Na teritoriji ove opštine se nalazi 88 nekropola sa oko 2628 stećaka.

Nedaleko od centra Rogatice se nalazi crkva Sv. Trojice čija izgradnja je počela 1883. godine, a završena je i osvećena na Preobraženje 1886. godine. Crkva je sagrađena od kamena u gotskom stilu. U crkvu je uzidan jedan stećak i jedna nadgrobna ploča.

Stećak sa natpisom se prvi put spominje u spisima mitropolita bosanskog Save Kosanovića iz 1884. godine, dok je na drugoj nadgrobnoj ploči motiv Hadovih vrata, što je čest motiv u helenističkoj umjetnosti i predstavlja simbolički nagovještaj groba i smrti.

Nadgrobni kamen je dug 2 m i 15 cm, 90 cm širok i na njemu je ispisano pročelje i jedna bočna strana. Istraživanja su datirala natpis na ovom stećku u 1486. godinu, dvadeset i tri godine nakon pada Bosne pod tursku vlast.

Poznato je samo ime jednog klesara - Vladimira i četvorice pisara toga doba, popa Pribislava iz druge polovine XIV vijeka, Ugarka, Mitrovića i Milosalića Barojevića. Natpisi na ovom stećku se uklapaju u strukturu natpisa iz okolnih područja.

Još 1884. godine Ćiro Truhelka je pokušao pročitati natpis i u tome je poprilično uspio. Jedan mali dio na početku i dnu nije mogao odgonetnuti zbog oštećenja stećka.

Natpis na stećku nekad...

... i danas.

Tekst: + Va ime oca i sina i svetoga duha. Se leži dobri Bogdan dobroga Domše Ozrjenovića sin. U toj doba umrjeh ni se bjeh omrazil zlu ni dobru i kto me znaše bsak me žalaše. Dobr' hotjeh junak biti ali mu smr(je)t prjekrati i odoh ot oca veomi pečaona. i p(o)klonio vsoj mojoj dr(u)ž(i)ni ...(nejasno)... k moem' vs(i)m poći.

Zbog čega je ovaj stećak donijet i uzidan u crkvu Svete Trojice u Rogatici je teško zaključiti. U crkvi Sv. proroka Ilije na Sokocu, čija izgradnja je počela godinu dana ranije su takođe uzidani stećci. Da li je narod ovih krajeva poslije vijekovne patnje pod Turcima (1463.) i Austrougarima (od 1878. godine) na neki način želio sačuvati nešto što bi moglo biti odbačeno i zaboravljeno.

Težak život pod okupacijom je sigurno uticao na okupljanje srpskog življa oko izgradnje crkve u Rogatici i očuvanja sjećanja na stare pretke. Znajući da spomenike ne treba dirati, sigurno je postojao veliki razlog da se ovaj stećak izmjesti i uzida u zidine hrama. Buduća istraživanja bi trebala dati odgovor na ova pitanja.

Mahmut Branković

U opštini Rogatica je pronađen nišan-obelisk Mahmuta Brankovića koji je poginuo "na boju despotovu". Mahmut Branković potiče iz srpske loze Brankovića, a dolazkom Turaka, ovaj Branković je prešao na Islam. Danas se u dvorištu Zemaljskog muzeja u Sarajevu čuva njegov nišan sa ćiriličnim natpisom. U nauci preovladava mišljenje da je Mahmut poginuo u borbi sa Vukom Grgurevićem (Zmaj Ognjeni) prilikom njegovog napada na Sarajevo 1480. godine.

Crkva svetog Jovana Krstitelja

Na Borikama u opštini Rogatica se nalazi Hram Svetih apostola Petra i Pavla koji je sagrađen 1909. godine, a 2009. godine je počela obnova crkve posvećene svetom Jovanu Krstitelju u Crkvinama, zadužbini srpskog kralja Dragutina i njegove supruge Jelene Anžujske. Vjeruje se da su Turci srušili crkvu i od kamena iz njenih zidina oko 1581. izgradili džamiju u obližnjem selu Godomilje.