Popisani manastiri u Srbiji

Popisani manastiri u Srbiji: Zvoni sa svih 400 zvonika

Manastiri Srpske pravoslavne crkve u Srbiji prvi put su se našli popisani na jednom mestu, Najviše manastira trenutno je u Mitropoliji crnogorsko-primorskoj – 39

Manastir Mileševa

ŠIROM Srbije i regiona rasuto je 405 manastira Srpske pravoslavne crkve, a njihovi temelji postoje na još 205 lokacije. Samo na Kosovu i Metohiji zabeleženi su tragovi čak 2.500 hrišćanskih svetinja, od kojih je najveći deo nestao u burnoj prošlosti.

Dugim i napornim istraživanjem, po mnogo čemu pionirskom, do ovih podataka došao je publicista iz Loznice Pero Višnjić, koji se prvi prihvatio izrade svojevrsnog registra srpskih manastira. Time je ispravljen višegodišnji nedostatak jedinstvenog popisa hramova, kojim nisu raspolagale državne ustanove, pa čak ni Srpska pravoslavna crkva. Pored aktivnih manastira, naseljenih monaštvom, prvi put su temeljno popisane i napuštene svetinje, pa čak i manastirišta - ruševine hramova koji su postojali u prošlosti.

Duhovni život, sudeći prema broju verskih objekata, trenutno je najbogatiji u Mitropoliji crnogorsko-primorskoj, gde postoji čak 39 očuvanih manastira i pet temelja hramova koji su nekada postojali. Monaški život u Srbiji najbujniji je u Žičkoj eparhiji, gde je pobrojano 36 monaških zajednica, od kojih se najveći deo nalazi u srpskoj Svetoj gori - Ovčarsko-kablarskoj klisuri. Na severu Crne Gore postoji čak 26 manastira, koji pripadaju Budimljansko-nikšićkoj eparhiji, a toliko bogomolja je i u Šumadijskoj episkopiji.

PRVI U SVEMUPRVI sistematizovani registar srpskih manastira i broj hramova na ovom prostoru iznenadio je čak i patrijarha Irineje, koji je priznao da na tom spisku ima manastira za koje nije znao ni da postoje. - Impresivan broj manastira daje nadu srpskom narodu da će posećujući ih ojačati svoju veru - rekao je patrijarh Irinej na nedavnoj promociji knjige „Sabornik manastira srpskih“. - Oni imaju nemerljiv značaj za našu istoriju i kulturu i sve što se prvim naziva imalo je početak u njima - prva knjiga, prva freska, prvi zakon, prva ikona...

U jezgru verskog i kulturnog bića srpskog naroda Eparhiji raško-prizrenskoj, nažalost, neuporedivo je duži spisak svetinja koje su nekada postojale. Na Kosovu, Metohiji i u Raškoj oblasti postoje 23 manastira, dok su manastirišta na više od 60 lokacija.

- Dosadašnji popisi manastira Srpske pravoslavne crkve rasuti su u desetinama knjiga i monografija, a jedinstven i kompletan spisak gotovo da nije postojao - kaže u razgovoru za „Novosti“ Višnjić. - Zato sam kao cilj postavio da posetim svaki srpski manastir, da fotografišem i zabeležim osnovne podatke o bogomoljama. Tako je počelo magično putovanje, koje je trajalo sedam godina i tokom kojeg sam prešao gotovo 800.000 kilometara.

Građu koju je prikupio na terenu, krstareći Srbijom, Bosnom i Hercegovinom i Crnom Gorom u potrazi za svetinjama i tragovima prošlosti Višnjić je pretočio u jedinstvenu monografiju „Sabornik manastira srpskih“. Ona je tako postala svojevrstan vodič kroz srpsko crkveno graditeljastvo i duhovno nasleđe.

- Pravljenje registra srpskih manastira i prikupljanje građe posao je koji mora da traje neprekidno, jer se stalno podižu novi i obnavljaju stari. Nadam se da će duhovni biseri rasuti i po najzabačenijim krajevima ubuduće biti dostupniji našim ljudima, ali i svim gostima Srbije i regiona - napominje Višnjić.

Istoričar umetnosti i kustos Muzeja primenjene umetnosti Dušan Milovanović naglašava da srpski manastiri, osim što imaju verski i duhovni značaj, predstavljaju i svedoke burnog istorijskog trajanja države i naroda.

- Gotovo svi naši manastiri pripadaju kategoriji mučenika - više puta su pljačkani, paljeni i razarani - podseća Milovanović. - Uprkos tome, čim bi se vremena primirila, obnavljani su. Svedoci smo i danas talasa fantastične obnove i gradnje pravoslavnih bogomolja, na svim teritorijama gde Srbi žive.

KRSTOVI NA SVE STRANE

VIZANTIJSKI ideal crkvenog graditeljstva i duhovnog života u srednjem veku dostignut je u Metohiji - podseća Dušan Milovanović. Gotovo da nije bilo mesta u ovom delu Srbije gde čovek, okrećući se oko svoje ose, ne bi imao makar jedan krst sa manastirskih kupola u svom vidokrugu. Srednjovekovni vernik je to doživljavao kao sliku raja na zemlji.