Kavkaska Albanija
Narod koji mi Srbi nazivamo Arbanasima, stranci Albancima, a oni sami sebe nazivaju Šcipetarima, poreklom je sa Kavkaza. U antickom vremenu bila je poznata jedna zemlja na Kavkazu pod imenom Albanija. Tako su je nazivali stranci, ali ne i njeni stanovnici, baš kao i danas ovu Albaniju. Savremenu Albaniju njeni stanovnici nazivaju Šciperija. Albanija na Kakvazu nalazila se na istocnim padinama ove planine, izmedu Kaspijskog mora i vrha Kavkaza. Sa njene južne strane pocinjala je od Apšeronskog Poluostrva, na kome se nalazi savremeni azerbejyanski grad Baku. Severno od Albanije nalazila se zemlja Alana, severozapadno su bili Iberi, a zapadno i južno od Albanije nalazili su se Jermeni. Južni deo te anticke Albanije pripada danas Azerbejyanu, a severni deo Rusiji. Postojao je jedan grad pod imenom Albana na obali Kaspijskog mora izmedu savremenih gradova Divicija i Derbenta. Po imenu ovog grada zemlja u njegovom zaledu dobila je ime Albanija.
Jedino po cemu je ta stara Albanija bila poznata jesu veliki i opasni psi, takozvani kavkaski ovcari. U vreme kada je Aleksandar Veliki osvajao Aziju pred njega je izašao neki vladar Albanije i poklonio mu jednog velikog psa. Kavkaska Albanija je bila jedna vrlo krševita i siromašna zemlja pa kao takva nije privlacila osvajace.
U osmom veku Arapi su zaposeli zemlje oko Kaspijskog mora i iza Kavaza. Tamošnje domorodacko stanovništvo su preveli u islam i vodili sa sobom kao pomocne cete u borbi sa hrišcanima. Na Sredozemnom moru vodene su ceste borbe izmedu Arapa, kao predstavnika islama i Romeja, (Vizantije) kao predstavnika hrišcanstva. Arapi su oteli od Romeja veci deo Sicilije i jedan deo južne Italije, pa da bi ojacali islamsko stanovništvo u ovim zemljama doveli su jedan deo stanovništva iz kavkaske Albanije. Arapsko osvajanje Sicilije trajalo je dugo vremena od 827. do 878. godine. Sicilija je podeljena na dva dela, islamski deo i hrišcanski deo, pa otuda i naziv Dve Sicilije. Hrišcani su bili potisnuti u severoistocni deo ostrva. Vizantija je na tome delu ostrva držala znatne vojne snage. Vizantinci su uspeli da preotmu od Arapa jedan deo ostrva i tu su zatekli islamizirane Albance. U vecini slucajeva vratili su ih ponovo u hrišcanstvo.
Vizantija je, 1042. godine, napala Srbiju i poslala svoje dve vojske kroz Epir, duž primorja. Tadašnji mladi car Srbije, Vojislav, satro je u dve bitke vizantijsku vojsku. Ovaj težak poraz u ratu sa Srbijom izazvao je nerede u Carigradu. Vizantijski vojni zapovednik na Siciliji, po imenu Ðorde zvani Manijak, odlucio se na pobunu sa željom da uzme vlast u Carigradu. Ukrcao je svoju vojsku na lade i jedan deo Albanaca koje je uzeo sa sobom kao pomocne cete. Oni su sa sobom vodili i svoje žene i decu. Sa tom šarenom vojskom iskrcao se u Dracu marta meseca 1043. godine. Kako je Srbija tada bila u ratnom odnosu sa Vizantijom, Manijak je racunao bar na neke srpske simpatije. Manijak je doveo sa sobom samo jedan mali deo Albanaca, vecina njih je ostala na Siciliji i u južnoj Italiji. Svi su vremenom pokršteni i italijanizirani, tako da se kod njih danas zadržalo samo secanje na njihovo poreklo. To secanje na njihovo albansko poreklo zadržalo se više kod onog dela ljudi koji su se odselili iz Italije u Ameriku, nego kod onog dela koji je ostao u Italiji.
Posle iskrcavanja u Dracu Manijak je krenuo sa svojom vojskom u pravcu Carigrada. Vizantijska vojska, koja je ostala verna svojoj vladi, presrela je Manijaka kod Dojranskog Jezera i tu je došlo do velike bitke u kojoj je Manijak poginuo. Posle njegove pogibije preostala njegova vojska se predala. Vizantinci su primili Manijakove vizantijske vojnike, ali ne i strance, Albance. Ovi nisu mogli da se vrate natrag niti su imali kud da idu, našli su se kao brodolomnici na tudoj zemlji. Molili su Srbe da im dozvole da se nasele negde u planinama gde bi mogli da žive od stocarstva, pošto su oni inace bili po tradiciji stocari. Srbi su im dozvolili da se nasele u brdovitom predelu oko mesta Rabana koji se nalazio severoistocno od Elbasana, u podnožju planine Jablanice. To je bio jedan opusteo i gotovo nenaseljen predeo. Albanci su gajili stoku i za sebe i za Srbe i to je bilo njihovo zanimanje u Srbiji kroz ceo srednji vek.
Po Rabanu mi smo ih nazivali Rabanasi, odnosno Arbanasi, kako ih i danas zovemo. Stranci su ih zvali Albancima i to iz dva razloga. Zato što su znali njihovo poreklo iz kavkaske Albanije i zato što su sa njima došli prvi put u dodir na predelu Beligrada ispod Tomora. Beligrad su Latini nazivali Albom, što je prevod njegovog srpskog imena na latinski jezik. Turci su ih nazivali Arnautima, što na arapskom znaci - „oni koji se nisu vratili.„ Oni se stvarno nisu vratili, ostali su u Srbiji. Sami Arbanasi nisu za sebe upotrebljavali ni jedno od tih imena, oni se nazivaju Šcipetari, asvoju zemlju Šciperija. Na njihovom jeziku rec šcipe ili škipe znaci krš, brda ili komove. Šcipetar se može prevesti na srpski jezik sa Brdanin. Austrougarski pisci su, krajem 19. i pocetkom 20. veka, namerno davali pogrešno tumacenje znacenja imena Šciperija, umesto zemljom brdana, nazivali je „zemljom orlova„. To je trebalo da pred svetom da Arbanasima neko plemenitije poreklo njihovog narodnog imena.
Glavni svedok dovodenja Albanaca u Srbiju, od strane Ðorda Manijaka, bio je savremenik tih dogadaja, vizantijski viši državni cinovnik i istoricar Mihailo Ataliota. On je opisao dogadaje u Vizantiji od 1034. do 1078. godine. U njegovom delu Albanci se uzgredno pominju od 9 do 20 stranice.(1)
(1) Michael Attaliota: Historia, Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae. Impensis ed. Njeberi, Bonnae
Коментари