Postojbina je u Bojkima

Postojbina je u Bojkima  Narodi Bliskog istoka i Misira (Egipta) nazivaju Srbe Pomorcima, ali i Serdanima. Ostrva na Pelagu postaju njihova uporišta, među kojima je Krit imao najvažniju ulogu  Srbi su, pored Balkanskog poluostrva i Male Azije, u ranom srednjem veku živeli i u oblastima koje danas pripadaju istočnom delu Nemačke i donekle severozapadnom području Češke. Tamošnja Srbija je postojala oko srednje Labe, od Nise na istoku do sliva Solave na zapadu. Poznata je iz vremena dugotrajnih nemačkih ratova protiv Slovena. Međutim, toponimi sastavljeni od srpskog imena nalaze se i u međurečju Odre i Visle u Poljskoj, a najviše oko Varte i između Visle i Pilice.  Da bi se pouzdano ustanovilo gde su sve Srbi živeli u ranom srednjem veku, potrebno je istorijske i lingvističke podatke uporediti sa arheološkim. Nažalost, upravo u oblastima na severu gde su živeli Srbi ima malo istraženih grobova sa humkama i uopšte lokaliteta gde ima naznaka da su živeli Srbi.  Naša arheologija, ravnodušna prema slovenskoj i srpskoj prošlosti, nije posvetila dužnu pažnju ni proučavanjima Slovena kod nas, a kamoli u Poljskoj gde se, inače, prema mišljenju nekih stručnjaka, traži i srpska postojbina. Mnogobrojne stare i nove podatke o ranosrednjovekovnim srpskim grobljima u Poljskoj prikupila je Helena Zol-Adamikova i delom objavila 1975. godine.  U traganju za korenima Srba godinama učestvuje i arheolog dr Đorđe Janković, profesor na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Deo svojih istraživanja je objavio u knjizi "Srpske gromile". Iako se tu bavi isključivo pitanjem sahranjivanja, profesor Janković daje i mnogobrojne podatke o staništima Slovena odnosno Srba. Pored toga što je svoja stanovišta zasnivao uglavnom na iskopavanjima, dr Đorđe Janković je i jedan od retkih istraživača koji se pozabavio i arapskim izvorima.  Spaljuju se u ognju  Važni podaci o Srbima sačuvani su u delu Masudija koji je umro sredinom desetog veka. Njegovi podaci potiču iz osmog veka. Na jednom mestu Masudi piše: "Sloveni su od potomaka Madaja sina Jefeta, sina Nuha. Njemu pripadaju sva plemena Slovena i njemu se priklanjaju u svojim rodoslovima. Obitavališta su im pod Kozorogom (na severu), odakle se prostiru na zapad. Oni okupljaju različita plemena, među kojima ima ratničkih i oni imaju vladare. Neki od njih već ispovedaju hrišćansku veru na jakobitski način, neki nemaju pisma, ne potčinjavaju se zakonima... Pleme pod imenom Sarbin spaljuje se na ognju, kada im umre vladar ili starešina, oni takođe spaljuju njegovog jahaćeg konja. Oni imaju običaj, sličan običajima Indusa. To slovensko pleme i druga bliže se istoku i prostiru se na zapad." Ovaj podatak nalazimo i kod Ibrahima ibn Jakuba koji u svom jednom rukopisu kaže: "Pleme koje spomenusmo, što se naziva Sernin /S(a)rbin/, spaljuje se u ognju, kada im umre vođa i spaljuju svoje jahaće konje. Njihov postupak je (u tom pogledu) sličan postupanju Indusa." Arapski pisci opširnije opisuju pogreb Rusa, a u tim opisima ima zanimljivih podataka i o sahranjivanju Srba. Početkom desetog veka Ibn Rusteh i Ibn Fadlan beleže da obične smrtnike spaljuju u čamcu, a moćni knez spaljuje se u lađi. Opet spaljivanje kao u Indiji.  Ima li ovde mesta da se ubace delovi iz knjige dr Jovana I. Deretića "Antička Srbija" koji korene Srba traži i u dalekoj Indiji. Između ostalog on na jednom mestu piše: "Pored niza manjih, Srbi su preduzeli i dva velika osvajačka pohoda od Dunava do Inda. Istovremeno su marširali Evropom sve do Španije i Britanije. U Indiji i Iranu se nazivaju Arijevcima, na Bliskom istoku Hetima, a u zapadnoj Evropi Keltima. I Heti i Kelti su imena za Gete. Pošto su u svom širenju dosegli obale južnih mora, Srbi se pokazuju kao smeli i sposobni moreplovci. Tu svoju novu veću slavu nisu postigli bez većih napora u savlađivanju mora, što dokazuje i samo ime - more koje su dali velikoj, nemirnoj i dubokoj vodi, a što je u vezi sa morom, mrenjem i smrtnom opasnosti. Sredozemno more nazvali su Pelagom, prema imenu jednog od najvećih i najglavnijih srpskih plemena. Svoju savršenu pismenost razneli su po svim obalama Pelaga, po celoj Evropi, Bliskom istoku sve do Indije. Narodi Bliskog istoka i Misira (Egipta) nazivaju Srbe jednostavno Pomorcima, odnosno Pomorskim narodom, ali istovremeno i "Serdanima što je u stvari ime Srba. Ostrva na Pelagu postaju njihova uporišta, među kojima je Krit imao najvažniju ulogu."  Teško je snaći se u izvorima o Slovenima odnosno Srbima jer oni često, iako iz gotovo istog vremena, mogu da daju kontradiktorne podatke. Car Konstantin Sedmi prenoseći predanje o poreklu Južnih Srba između ostalog piše: "Treba znati da Srbi vode poreklo od nekrštenih Srba, nazvanih i Beli, naseljenih s one strane Turske (odnosno Mađarske) u kraju koji se kod njih naziva Bojki. Njima u susedstvu je Franačka isto kao i velika Hrvatska, ona nekrštena koja se naziva i Bela. Tamo su, dakle, ovi Srbi od davnine i nastanjeni. Pošto su dva brata nasledila od oca vlast nad Srbijom, jedan od njih, preuzevši polovinu naroda, prebegne Irakliju, caru Romeja."  Odlazak u Negotinsku krajinu  Gde se nalazi zemlja Bojki stručnjaci su odavno razjasnili i usaglasili se. Nekada je to područje naseljavalo istoimeno pleme, a danas su to viši predeli Galicije, oko Ljvova, Ivano-Frankovska, Užgoroda i Pšemisla, između reka San (pritoka Visle), vrhova sliva Dnjestra i severnih pritoka Tise. Bojki se odlikuju arhaičnošću i mnogim osobenostima.  Za sada nema razloga da se domovina Srba ne traži baš u zemlji Bojka ili šire, do istočnih Karpata, između Moriša i Sireta, ili do Beskida na zapadu, između Slovačke i Poljske. S obzirom na sezonsko stočarenje Srba, ovako omeđena planinska oblast podrazumeva i spuštanje u susedne ravnije predele. Na tom području se u kasnoantičko i rimsko doba spominju razna plemena: Venedi, Sarmati, Dačani, Karpi, Seri... Pošto se još ne raspolaže arheološkim dokazima da je domovina Srba u antičko doba zaista bila tu, postoji nekoliko pretpostavki šta je Srbe pokrenulo na seobu u provinciju Dalmaciju.  Ukoliko je stara domovina Srba obuhvatala zemlju današnjih Bojki, bilo bi prirodno da se oni pred najezdom Huna povuku prema Dunavu. Tako bi Tisom i Dunavom mogli da dođu do južne Panonije. A, mogli su da krenu i na zapad, prema rimskom Noriku (područje današnje Austrije) severnim obodima Panonije. Zabeleženo je da su Huni 434. godine pripremali pohod protiv Amilzura, Itimara, Tonosursa, Boiska i drugih podunavskih naroda zbog njihovog prebega Vizantiji. Moguće je da su Srbi negde do tog vremena prešli u Norik, a ne samo u Dalmaciju. To bi bili preci onih Srba koji će se u drugoj polovini šestog stoleća raseliti u Polablje, do Solave, i u oblast Đerdapa i Negotinske krajine.  Car Konstantin Sedmi Porfirogenit opisao je doseljavanje Srba i to je ono predanje o kojem još nisu usaglašena mišljenja. On piše da je deo Srba prebegao caru Irakliju i "car Iraklije ga primi i kao mesto naseljavanja dade mu u solunskoj temi Serviju koja otada taj naziv novi. Posle izvesnog vremena isti Srbi odluče da se vrate u svoje zemlje i car ih otpusti. Kada su prešli reku Dunav, pokaju se, i preko stratega koji je tada upravljao Beogradom jave caru Irakliju da im dodeli drugu zemlju za naseljavanje. I pošto sadašnja Srbija i Paganija i zemlja Zahumljana i Travunija i zemlja Konovljana behu pod vlašću cara Romeja, a te zemlje opuste od Avara, to car u ovim zemljama naseli iste Srbe i behu oni potčinjeni caru Romeja."  Ovo predanje se u poslednje vreme s pravom osporava, pre svega što nije bilo moguće da se narod koji je naseljavao provinciju Dalmaciju smesti u tako malu oblast kao što je oblast Servije. Drugo, u vreme vladavine cara Iraklija (610- 641) najverovatnije da na Dunavu nije postojala vizantijska vlast, kao i između Servije i Dunava (dolina Morave).  Okolnosti da se Sloveni pod svojim imenom ne beleže pre kraja četvrtog ili početkom petog stoleća (u delu Pseudo Cezarija) nema značaja. Sloveni oduvek, nažalost, poznati po svojoj razjedinjenosti možda su se tek tada raspoznali po govoru i po različitosti u odnosu na druge narode. To je doba hunske najezde, velikih razaranja i velikih komešanja naroda na području cele Evrope. Možda su se kao poslednji nosioci indoevropeizacije prepoznali po pogrebnim običajima, verovanjima, načinu života, pa su se zato nazvali Slovesnim. Zato bi samo nazivi nekih slovenskih naroda mogli biti znatno stariji nego što se obično misli, iz vremena kad se slovenski jezik još niije toliko razlikovao od ostalih indoevropskih jezika u nastajanju. Pošto se poreklo srpskog etnonima lingvistički traži u Indiji, na koju takođe ukazuju i pogrebni običaji, istraživanja svakako treba usmeriti i u tom pravcu. Moguća veza sa indoevropskim Iranom, opet kroz etnonim, ne može se izvesti preko Sarmata ili Alana, pre svega zbog različitog načina sahranjivanja. Pošto je veza ipak postojala, ona pripada nekom dobu pre doseljavanja Sarmata u stepe između Kaspijskog i Crnog mora, znači najkasnije do drugog stoleća pre Hrista. Veze sa Indijom, koje pored etnonima i pogrebnih običaja pokazuje toponimija, ne moraju da znače da je postojbina Srba bila u Indiji.  Stočarska privreda Srba ukazuje na predele bogate pašnjacima kao postojbinu Srba, a zemljoradnički obredi na oblasti najstarije zemljoradnje. To je područje koje se može podudarati sa pretpostavljenom postojbinom Arijevaca koje se traži između Indije i evroazijskih stepa što se pružaju do Podunavlja. Odatle je narod koji je sproveo indoevropeizaciju, kako se misli, zauzeo najveći deo Indije, Bliskog istoka i Evrope.  Negde posle doseljavanja Avara u Panoniju, 567. godine, Srbi naseljavaju oblast Akvisa, današnju Negotinsku krajinu. Grnčarija tih Srba nesumnjivo ih povezuje sa rimskim Norikom. U približno isto vreme Srbi su sa istog područja otišli preko Češke šume na Solavu i Labu. Tamo su stigli na granicu Franačke, jer su Franci, u vreme Klotara Prvog (511 - 561) pokoravanjem Tirinžana 531. godine postali susedi Slovena. Verovatno su Srbi otišli tamo da bi učvrstili granicu, po pozivu tamošnjih Slovena.  I pokrštavanje Srba jedno je od pitanja sa kojim se suočavaju stručnjaci. Bez obzira na zvaničnu nauku, koja u poslednje vreme ima sve manje pristalica, činjenica je da taj čin počinje znatno ranije, možda već u kasnoj antici. Iskopavanja profesora Jankovića na Prevlaci kod Tivta idu u prilog pretpostavci da je pokrštavanje Srba započeto mnogo pre devetog veka, kako tvrdi zvanična nauka. Nalazi keramičkih posuda sa urezanim krstovima, koji se datuju od šestog do devetog veka, potvrda su za to. A taj nalaz otvara i jedno novo pitanje: da li su Srbi - monasi širili hrišćanstvo među ostalim Slovenima znatno pre apostola Ćirila i Metodija.

Ognjan RADULOVIĆ