Tajna zaboravljenog grada
Tajna zaboravljenog grada
Za sam kraj desetog vijeka vezuje se propast velikog crkvenog i duhovnog centra - Gradine martinićke. To je ono što je istorija uspjela da sazna. Ostalo je legenda koja još nije našla potvrdu u istorijskim izvorima Zarasla u šiblje, još samo ljute nepomenice čuvaju Gradinu martinićku, arheološko nalazište smješteno na jednom uzvišenju između Spuža i Danilovgrada. Jedino istraživanje Gradine obavljeno je od 1972. do 1986. godine pod vođstvom profesora Vojislava Koraća i njegovog asistenta Janka Maglovskog. Rezultati tog istraživanja objavljeni su u Koraćevoj knjizi „Tragovi srednjovjekovnog grada Martinići”, a tek nešto od arheoloških nalaza čuva se u danilovgradskom Zavičajnom muzeju.
- Profesor Korać je imao radnu tezu kojom je započeo istraživanja. Pokušao je da dokaže da je legenda o Nemanjićima, još vrlo živa na ovim prostorima, istinita. Po toj verziji, Gradina je jedan od gradova koje je Nemanja porušio u sukobu sa braćom u vrijeme borbe za prevlast. Međutim, u toku svojih istraživanja, profesor Vojislav Korać nije uspio da dokaže teoriju kojom je započeo istraživanja i za sada se uzima kao dokazana verzija da je Gradina srušena u toku Samuilovog osvajačkog pohoda na nekadašnju Zetu. U radovima Vojislava Nikčevića, zabilježen je Samuilova osvajanja gdje se 995. godina označava kao vrijeme pada Gradine koja je do tada slovila kao duhovni i crkveni centar i koja se seli u Dubrovnik. Po Nikčevićevim istraživanjima, Gradina je čak centar Dukljansko-dubrovačke arhiepiskopije, kojom tadašnji arhiepiskop Jovan upravlja u ime Konstantinopolja. Do sličnih zaključaka je došao i profesor Korać istražujući dio Gradine koja se zove Pazarište. Našavši nešto inventara, on je došao do zaključka da se na Gradini nije razvijala trgovina i zanatstvo, već je ona predstavljala prevashodno duhovni i politički centar. Preseljenjem u Dubrovnik arhiepiskopa Jovana i cjelokupnog sveštenstva i monaštva, na Gradini potpuno zamire život. Naravno, ona nastavlja da živi u nekom smislu, ali više nije od značaja, objašnjava posljednje dane Gradine martinićke Boško Iković, konzervator u Zavičajnom muzeju Danilovgrada. Po riječima Pera Radonjića, kustosa muzeja, stari grad Duklja prestaje da postoji 640. godine, u vrijeme cara Iraklija, a duhovni i politički život se seli na Gradinu. Prema istraživanjima profesora Koraća, koji se jedini bavio istraživanjem ovog arheološkog lokaliteta, centar radnosrednjevjekovne srpske države bio je na Gradini martinićkoj koja se u to vrijeme zvala Lontodoklija. To je jedan od četiri velika grada koje je prilikom posjete svojim provincijama opisao car Porfirogenit. U vrijeme njegove posjete, grad Duklja nije više živ grad.
U knjizi „Starine Zete”, Petar Šobajić zapisuje legendu da je Gradina bila toliko velika i naseljena da je mačak s krova na krov od centra Lontodokle do rijeke Zete mogao da preskače, ne dodirnuvši zemlju. Pozicija tri velike nekropole sa mnoštvom grobnih mjesta u okolini ukazuje na veliko naselje koje je tu opstajalo više od pet vjekova. To što do današnjeg dana nema vidljivih ili arheoloških tragova vladavine Nemanjića ne dokazuje da ih nije bilo, već da ih tragom legendi treba tražiti. Na to upućuju legende koje još duboko u svijesti Bjelopavlića, kroz predanja, toponima i druge vrste sjećanja žive. Boško Iković za opstajanje predanja nudi objašnjenje:
- Legenda o Nemanji i Gradini vezana je za prilično dugu vladavinu Nemanjića na ovim prostorima, a prije svega zbog Nemanjine biografije, u kojoj je zabilježeno da je rođen na Ribnici. Kroz vjekove je inače bilo zabilježeno, kad god neko nešto kopa i istražuje, da se kaže „traži car - Nemanje blago”. Arheološki nalazi na Gradini, uključujući tri bogato ukrašene bazilike, mogu predstavljati i mjesto gdje je sahranjen „prvi kralj Slovena” kako je zabilježio pop Dukljanin u svojoj knjizi „Kraljevstvo Slovena”. On je zapisao da je Svetopelek, prvi kralj Slovena, sahranjen u crkvi posvećenoj Bogorodici, koja je od tog vremena postala krunidbenom crkvom dukljanskih kraljeva. Ipak, on nije precizirao gdje se ta crkva nalazi, pa je i po tom pitanju uloga Gradine još nedovoljno istražena. U svakom slučaju, jedna velika misterija, koja bi umnogome mogla da osvijetli prošlost i prilično utiče na sadašnjost, još čeka da bude otkrivena. Potrebna je dobra volja i - novac za istraživanje. U ovom trenutku, čini se da je malo i jednoga i drugoga. Nažalost.
Za sam kraj desetog vijeka vezuje se propast velikog crkvenog i duhovnog centra - Gradine martinićke. To je ono što je istorija uspjela da sazna. Ostalo je legenda koja još nije našla potvrdu u istorijskim izvorima Zarasla u šiblje, još samo ljute nepomenice čuvaju Gradinu martinićku, arheološko nalazište smješteno na jednom uzvišenju između Spuža i Danilovgrada. Jedino istraživanje Gradine obavljeno je od 1972. do 1986. godine pod vođstvom profesora Vojislava Koraća i njegovog asistenta Janka Maglovskog. Rezultati tog istraživanja objavljeni su u Koraćevoj knjizi „Tragovi srednjovjekovnog grada Martinići”, a tek nešto od arheoloških nalaza čuva se u danilovgradskom Zavičajnom muzeju.
- Profesor Korać je imao radnu tezu kojom je započeo istraživanja. Pokušao je da dokaže da je legenda o Nemanjićima, još vrlo živa na ovim prostorima, istinita. Po toj verziji, Gradina je jedan od gradova koje je Nemanja porušio u sukobu sa braćom u vrijeme borbe za prevlast. Međutim, u toku svojih istraživanja, profesor Vojislav Korać nije uspio da dokaže teoriju kojom je započeo istraživanja i za sada se uzima kao dokazana verzija da je Gradina srušena u toku Samuilovog osvajačkog pohoda na nekadašnju Zetu. U radovima Vojislava Nikčevića, zabilježen je Samuilova osvajanja gdje se 995. godina označava kao vrijeme pada Gradine koja je do tada slovila kao duhovni i crkveni centar i koja se seli u Dubrovnik. Po Nikčevićevim istraživanjima, Gradina je čak centar Dukljansko-dubrovačke arhiepiskopije, kojom tadašnji arhiepiskop Jovan upravlja u ime Konstantinopolja. Do sličnih zaključaka je došao i profesor Korać istražujući dio Gradine koja se zove Pazarište. Našavši nešto inventara, on je došao do zaključka da se na Gradini nije razvijala trgovina i zanatstvo, već je ona predstavljala prevashodno duhovni i politički centar. Preseljenjem u Dubrovnik arhiepiskopa Jovana i cjelokupnog sveštenstva i monaštva, na Gradini potpuno zamire život. Naravno, ona nastavlja da živi u nekom smislu, ali više nije od značaja, objašnjava posljednje dane Gradine martinićke Boško Iković, konzervator u Zavičajnom muzeju Danilovgrada. Po riječima Pera Radonjića, kustosa muzeja, stari grad Duklja prestaje da postoji 640. godine, u vrijeme cara Iraklija, a duhovni i politički život se seli na Gradinu. Prema istraživanjima profesora Koraća, koji se jedini bavio istraživanjem ovog arheološkog lokaliteta, centar radnosrednjevjekovne srpske države bio je na Gradini martinićkoj koja se u to vrijeme zvala Lontodoklija. To je jedan od četiri velika grada koje je prilikom posjete svojim provincijama opisao car Porfirogenit. U vrijeme njegove posjete, grad Duklja nije više živ grad.
U knjizi „Starine Zete”, Petar Šobajić zapisuje legendu da je Gradina bila toliko velika i naseljena da je mačak s krova na krov od centra Lontodokle do rijeke Zete mogao da preskače, ne dodirnuvši zemlju. Pozicija tri velike nekropole sa mnoštvom grobnih mjesta u okolini ukazuje na veliko naselje koje je tu opstajalo više od pet vjekova. To što do današnjeg dana nema vidljivih ili arheoloških tragova vladavine Nemanjića ne dokazuje da ih nije bilo, već da ih tragom legendi treba tražiti. Na to upućuju legende koje još duboko u svijesti Bjelopavlića, kroz predanja, toponima i druge vrste sjećanja žive. Boško Iković za opstajanje predanja nudi objašnjenje:
- Legenda o Nemanji i Gradini vezana je za prilično dugu vladavinu Nemanjića na ovim prostorima, a prije svega zbog Nemanjine biografije, u kojoj je zabilježeno da je rođen na Ribnici. Kroz vjekove je inače bilo zabilježeno, kad god neko nešto kopa i istražuje, da se kaže „traži car - Nemanje blago”. Arheološki nalazi na Gradini, uključujući tri bogato ukrašene bazilike, mogu predstavljati i mjesto gdje je sahranjen „prvi kralj Slovena” kako je zabilježio pop Dukljanin u svojoj knjizi „Kraljevstvo Slovena”. On je zapisao da je Svetopelek, prvi kralj Slovena, sahranjen u crkvi posvećenoj Bogorodici, koja je od tog vremena postala krunidbenom crkvom dukljanskih kraljeva. Ipak, on nije precizirao gdje se ta crkva nalazi, pa je i po tom pitanju uloga Gradine još nedovoljno istražena. U svakom slučaju, jedna velika misterija, koja bi umnogome mogla da osvijetli prošlost i prilično utiče na sadašnjost, još čeka da bude otkrivena. Potrebna je dobra volja i - novac za istraživanje. U ovom trenutku, čini se da je malo i jednoga i drugoga. Nažalost.
Коментари