Biljani petak

Biljani petak

Meštani sela Mihajlovac, 18 godina od obnavljanja običaja branja lekovitog bilja za meleme i bajanje, svake godine idu u šumu i polja nadomak sela. Taj praznik je poznat kao Biljani petak, i uvek pada u petak pred Đurđevdan, prenosi Beta. Običaji nalažu da se na branje pođe već oko ponoći jer u polje mora da se stigne pre no što sunce izgreje. Devojke iz polja donose i cveće sa žilama da ga zasade, a ostalo cveće stave pod strehu na istočnoj strani da stoji do Đurđevdana.

Na Đurđevdan ga iseckaju, pomešaju sa ostalim đurđevskim cvećem i daju stoci da bude zdrava. Starije žene, koje se bave bajanjem, rado idu u polje po trave za Biljani petak, jer veruju da bilje ubrano tog dana ima izraženiju lekovitu i magijsku moć. Beru strašnik, kopitnjak, glogove grančice i jalovi kukurek. Glogove grančice se beru da ukućani budu zdravi i dugovečni, a kukurek da im vazda petao pred kućom peva, odnosno da se porodica ne zatre.

Veliki broj srpskih ženskih imena izveden iz naziva biljaka Od imenoslova - cvetnik Kult bilja potiče iz praiskona i njega je pravoslavna vera prihvatila, tako da se i danas veruje da bilje stiče moć na Biljani petak Srbi su danas jedinstven narod kada su u pitanju ženska imena koja su svoje obličje dobila na osnovu bilja! Bilja, Biljana, Biljica, Biljka, Božura, Božurka, Borana, Borika, Borjana, Borka, Boruna, Bosa, Bosilja, Bosiljka, Bosioka, Boska, Breza, Bršljana, Bršljanka, Bulka, Bulkica... Da li ste ikada pomislili da su ova imena potekla od korena reči bilje ili biljke? Profesor Prve kragujevačke Gimnazije Ljubica Žikić godinama istražuje značaj bilja u ženskim narodnim imenima, verovanju, lečenju, pesništvu, muzici i pevanju. I došla je do nekih više nego zanimljivih podataka. U korenu srpskih ženskih imena, svoje mesto našlo je čak preko 70 biljaka! O svom istraživanju objavila je i knjigu "Cvetnik ženskih imena", koji po njoj predstavlja odgovor kako je srpski imenoslov, u odnosu na druge narode, sačuvao tako velik broj ženskih imena po bilju. - Mudraci su govorili da je upravo lepota cveta uticala na duhovni razvoj čovečanstva i da se sreća može ostvariti samo ako živimo u harmoniji sa prirodom. Naši preci izgradili su svoj odnos prema bilju još u svojoj prapostojbini, kada je nastao i kult bilja, jedan od najlepših kultova naše stare religije, koji je sačuvao svoju snagu, lepotu i autentičnost do današnjih dana. Otuda je pravoslavna vera zadržala lepršavost i širinu koja je strana ostalim verama - kaže profesor Žikić. Dafina Jedno od najnepopularnijih ženskih imena danas u Srbiji Dafina takođe je nastalo iz korena reči prelepe biljke. Dafina je ukrasni grm ili manje drvo sa lepim žutim cvetovima, koji su sa spoljašne strane srebrnastobeli. Srbi su se sa ovom biljkom upoznali u vreme dolaska na balkanske prostore. Svoje mesto našlo je u narodnom verovanju, kao i u pesmi. Možda ojađenom štediši zvuči ironično, ali u narednom verovanju dafina je sveto drvo i ima moć obnavljanja i podmlađivanja, što "predstavlja pobunu protiv zla i nepravde". Prema njenim rečima pomenuto nasleđe pokazuje da su se naši preci izdvajali od drugih naroda svojom duhovnošću koja proističe iz naročitog poimanja trava, cveća i drveća, kao i svekolikog uvažavanja prirode. Najveći broj ženskih imena dobio je sadašnje obličje po jagodi, višnji, jabuci, dunji, ruži, javoru, jasenu, itd. Zanimljivo je da imena Bilja i Biljana, koja su među najrasprostranjenijim u srpskom narodu nisu bila poznata pre sredine 19. veka. Vuk Karadžić u svom Rječniku pominje ime "Bilja", ali kao muško ime. Po prvi put ono se u pisanim tragovima pojavljuje u umetničkoj tvorevini kompozitora Stevana Mokranjca, a pretpostavlja se da se u narodu proširilo preko poznate pesme "Biljana platno beleše". Bilja i Biljana nastala su prema sveslavenskom nazivu za bilje i biljke kojima se označava celokupni biljni svet. Kult bilja, inače potiče iz praiskona i njega je pravoslavna vera prihvatila, tako da se i danas veruje da bilje stiče moć na Biljani petak. Narod ga bere u ponoć ili pred zoru. Takođe, u narodnoj medicini postoji niz preparata koji se spravljaju od bilja; a tu su i čajevi koji se rađe piju od onih sintetičkih - nana, majčina dušica... Od poznatijih imena tu su i Bosiljka i Bosa koja su nastala po bosiljku. Grčki naziv za ovu biljku je "basilikon" što bi u prevodu značilo carski ili kraljevski.

 - Bosiljak se među Srbima proširio kao biljka vezana za hrišćanske obrede i običaje i simbolizuje hrišćansku predanost, skromnost, odanost i čistotu duše. U kasnijem periodu on postaje i simbol ljubavi - kaže profesor Žikić, dodajući da su ova imena danas neopravdano zapostavljena od novijih srpskih generacija. U srpskom narodu bosiljak je svetinja, jer se smatra da ima božansko poreklo i da ga Bogorodica voli i često miriše. Bosiljkom se kite ikone, sveti vodica, a posvećena su mu i dva dana u godini - Maikivije i Krstovdan. Veruje se da je samonikli bosiljak nađen na Hristovom grobu baš na Maikijev dan. Sa druge strane, Srbi sa Korduna stavljaju pokojnika u sobu okićenu ćilimima, kopertama, peškirima i bosiljkom koji treba da dušu čovekovu poveže sa dušama predaka. Postoji i niz verovanja da bosiljak štiti protiv uroka i nesreće, kao i da poboljšava plodnost i napredak. Čaj od bosiljka pomaže kod upale želuca i grčeva. Sve su to razlozi zašto su Srbi ova imena prihvatili i zašto su bila naročito rasprostranjena sve do Drugog svetskog rata. Po melodičnosti i lepoti cveta među Srbima je naročito omiljeno ime Ljilja kao i Ljiljana. Naziv "ljiljan" je latinskog porekla, a Srbi ovaj cvet zovu Krin. ("Tamo daleko, gde cveta beli krin", stihovi su iz poznate nacionalne pesme "Tamo daleko"). Naziv krin je balkanski grecizam. A u narodu se raširio preko Jevanđelja. Inače, ljiljan je višegodišnja ukrasna biljka sa lukovicom i duguljastim listovima visoka oko 80 santimetara. Cveta u maju i junu i ima veoma mirišljave cvetove. Poreklom je sa Mediterana. U narodu se još zove i Bogorodični cvet, jer je arhanđel Gavrilo držao cvet ljiljana u ruci kada je devici Mariji najavio da će začeti Hrista. Narod veruje i da je dobro obesiti koren krina na grane rodnog drveta kako ne bi padao rod sa njega. LJiljan se po baštama sadi na Cveti, a bere na Biljani petak zajedno sa ostalim biljem. Čaj od korena ljiljana pije se za lečenje bubrežnih bolesti, a latice raskvašene u rakiji koriste se sa mazanje rana na koži i opekotina. Pored Ljilje i Ljiljane, postoje još i imena Krimka, Krina, Krinka...