Kokot i Bokelji
Kokot i Bokelji
Piše: Mašo ČekićKOKOT I BOKELJI
Gađanje kokota, kao popularno takmičenje, javlja se u Perastu 1754. godine u sklopu proslave stogodišnjice pobjede Peraštana u boju sa Turcima. Organizuje se svake godine 15.maja.
Pravila takmičenja su jednostavna: kokot se priveže za dasku spuštenu u more, na određenoj udaljenosti od obale, a pobjednik je strijelac koji iz puške prvi pogodi kokota. Nagrada za pobjednika je vezeni šugaman, a pobjednik je dužan počastiti prisutne vinom.
Takmičenje u gađanju kokota nekada se organizovalo i u Konavlima, na nekim dalmatinskim otocima i Dalmatinskoj zagori. Manje je poznato da se ovo takmičenje organizovalo u Donjoj Lastvi, Tivtu, Stolivu i na Mulu.
Posebno je zanimljiva lastovska priča o gađanju kokota, a upućuje na zaključak da je takmičenje u Lastvi satrijeg datuma od peraškog!
Detalje o ovom takmičenju otkrivamo u tekstu profesora Novotni Vjekoslava, odgovornog urednika časopisa „ Planinar „ Hrvatskog planinarskog društva, koji je početkom XX vijeka izlazio u Zagrebu. Profesor Novotni je, vjerovatno, posjetio Lastvu i Tivat tokom 1907. godine, a tekst o tom putovanju objavio je u januarsko – februarskom broju „Planinara“ 1908.godine.
O gađanju kokota Novotni piše:
„Na dan Svetog Roka svežu živa kokota na daščicu, kamenom oteščanu, te je potisnu na more. Na 100 do 150 metara gađaju puškom u tog kokota. Tko ga pogodi, sveopća mu je čast. Prije bi takav strijelac čast dao i goste okupio oko svoga stola, danas obratno, za pobjedu dobija od Općine 25 Kr.
Tim takmičenjem spojena je i crkvena svetkovina, jer je taj običaj uveden kao zavjet od kuge. Gađanje kokota svetkuju i u Tivtu. Tivćani su u prijašnje vrijeme sa Lastovljanima zajetno tu svetkovinu svetkovali“, piše Novotni.
Pažnju privlači konstatacija da su Lastovljani običaj gađanja kokota uveli kao zavjet od kuge. Ništa neobično za kraj u kome je 1551. godine sagrađena zavjetna kapela u slavu Sv. Roka, zaštitnika od kuge. Tu je nekada radio i lazaret, a ispred mjesta bilo je sidrište – karantin. Gađanje kokota, kao čin prinošenja žrtve u znak zahvalnosti za zaštitu od bolesti, nije čudan niti neočekivani čin. Teško je, međutim, složiti se sa autorima koji peraško takmičenju smatraju prvim u nizu kasnije organizovanih u drugim krajevima.
Lastovljani su prije više od stotinu godina istakli kultni odnosno zavjetni značaj svoje manifestacije i Novotniju ukazali na „prijašnja vremena “ i zajedništvo u zavjetu sa Tivćanima, sa kojima ih dijele atarske granice. Zdravstvene prilike u Boki Kotorskoj tokom XVIII vijeka idu u prilog naše konstatacije da je lastovsko gađanje kokota starija manifestacije.
U vrijeme održavanja prvog takmičenja u gađanju kokota u Perastu Boka Kotorska pokrivena je mrežom zdravstveno – sanitarnih ustanova - od zdravstvenog ureda i zdravstvenog kolegija do bolnica, lazareta i sanitarnih kordona. Dobro organizovana zdravstvena služba i zaštita omogućavaju da kuga tokom XVIII vijeka u Boki Kotorskoj ne predstavlja problem kakav je bila u prošlosti. O visokom stepenu organizovanosti zdravstvene zaštite svjedoče podaci o uspješnoj odbrani od kuge koja je prisutna u Ulcinju 1740. i 1741. godine, Podgorici i Hercegovini od 1763.-1766.godine, ali ne i u Kotoru. Pojava kuge u kotorskoj bolnici 1771. godine uspješno je lokalizovana, a bilo je samo 8 žrtava, što je ogroman uspjeh zdravstvene službe u gradu u kojem je nekada od ove bolesti umiralo više hiljada ljudi.
Stoga je mala vjerovatnoća da se u Lastvi organizuje zavjetno takmičenje tek u drugoj polovini XVIII vijeka, u doba kada je kuga najmanje prijetila !
Više od 200 godina prije velike fešte u Perastu Lastovljani njeguju kult Svetog Roka i žive sa saznanjem da se u njihovoj blizini nalazi lazaret za bolesne i karantin za potencijalne žrtve bolesti. Gotovo je sigurno da
se sa prinošenjem žrtve, a gađanje kokota to jeste, nije čekalo do pred kraj XVIII vijeka tim prije što su brojni paganski običaji živi i danas u Boki Kotorskoj, pa i prinošenje žrtve.
I to baš kokota!
Kod balkanskih naroda kokot se smatra simbolom plodnosti, muževnosti i polne moći. Imao je značajnu ulogu prilikom brojnih običaja sve do prinošenja žrtve kod useljavanja u novu kuću kako bi je čuvao od demona i donio plodnost i birićet. Kokot je simbol moći, snage, hrabrosti, svjetlosti, napretka i plodnosti starih Egipćana, Grka, Rimljana, Kine i Perzije. Za budiste, kokot predstavlja požudu i strast, a u Islamu kokotovo kukurijekanje obznanjuje prisustvo anđela.
U hrišćanstvu, kokot simboliše Hrista, razgonitelja zla i tame, pa kokot služi i kao vjetrokaz koji se okreće i vreba moći zla, na krovu. U srednjem vijeku, bio je znak koji predstavlja vaskrsenje i često se pojavljivao na tornjevima katedrala .
Lik kokota koristio se u magiji protiv opakih sila mraka i noći. U našim se krajevima od najstarijih vremena vjeruje da kokot budi dan i ukida vladavinu noćnih demona. Kuća koja je imala kokota smatrala se zaštićenom od zlih duhova.
Takvo vjerovanje dijelili su i Stolivljani koji su, do Prvog svjetskog rata, početak nove godine proslavljali gađanjem kokota!
Na Novu godinu sastajali su se svi odrasli muškarci iz Gornjeg i Donjeg Stoliva kod kamenog krsta, u blizini starog stabla kostanja. Nazdravljali su dolasku nove godine tako što bi, na određenoj udaljenosti, kokotovu nogu vezali za neku granu i gađali ga puškom. Pobjednik je bio dužan da časti pola barila vina.
izvor
Коментари